Иди Сада яке аз ҷашнҳои қадимаи мардумони ориёинажод ба шумор меравад, ки ба ифтихори кашфи оташ ва оғози гармо дар шабҳои сард таҷлил мегардад. Ин ҷашн дар миёни мардумони форсизабон, аз ҷумла тоҷикон, бо шукӯҳу шаҳомати хос таҷлил мешавад ва ҷойгоҳи арзишманди фарҳангӣ дорад.

Сада аз шумораи сад гирифта шудааст. Бино ба ривояти мардумӣ, ин ҷашн аз замони Ҳушанг, яке аз подшоҳони Эрони бостон, пайдо шудааст. Ҳушанг дар ҷустуҷӯи роҳҳои беҳтар кардани зиндагии инсонҳо буд ва рӯзе сангеро ба сӯи море партофта, тасодуфан оташро кашф кард. Ин кашфиёт боиси гарм кардани инсонҳо дар шабҳои сарди зимистон гардид ва аз он замон оташ рамзи ҳаёт, гармӣ ва нуру рӯшноӣ шуд. Бар асоси тафсирҳои дигар, Сада ба шумораи рӯзҳое ишора мекунад, ки аз он то фарорасии Наврӯз 100 рӯз боқӣ мемонад. Дар таърих, ҷашни Сада ҳамчун рамзи омодагӣ ба баҳор ва зинда шудани табиат маъруф буд.

Иди Сада асосан дар шаби 10-уми баҳманмоҳ (тақрибан 30 январ) таҷлил карда мешавад. Одатан, мардум шоми ин рӯз оташҳои бузург меафрӯзанд, гирди он ҷамъ меоянд ва шодиву хурсандӣ мекунанд. Оташ ҳамчун рамзи покӣ ва нуру рӯшноӣ дар маркази ин ҷашн қарор дорад.

Сада на танҳо ҷашни омодагӣ ба баҳор, балки як василаи пайванд бо табиат ва нигоҳдории анъанаҳои фарҳангӣ низ мебошад. Ин ҷашн ба мардум хотиррасон мекунад, ки табиат, оташ ва дигар унсурҳои зиндагӣ ба қадр доштану ҳифз кардан сазоворанд. Иди Сада инчунин як рамзи дӯстӣ ва ҳамбастагии мардум аст, ки дар он ҳама, новобаста аз синну солу вазъи иҷтимоӣ, бо ҳам ҷамъ мешаванд ва лаҳзаҳои хушро якҷоя таҷлил мекунанд.

Дар замони муосир, ҷашни Сада ҳамчун яке аз рамзҳои ҳувияти миллӣ ва фарҳангии тоҷикон ва дигар мардумони форсизабон аҳамияти бештар пайдо кардааст. Бахусус, дар шароити ҷаҳонишавӣ, ин гуна ҷашнҳо барои ҳифзи анъанаҳо ва мероси ниёгон нақши муҳим мебозанд.

Хулоса. Иди Сада як ҷузъи муҳими таърих ва фарҳанги тоҷикон аст, ки боиси ҳифзи мероси гузашта ва муттаҳидии ҷомеа мегардад. Ин ҷашн рамзи пирӯзии нур бар зулмот ва гармӣ бар сардӣ буда, мардумро ба зиндагии боҳадафу пурмаъно даъват мекунад. Пас, биёед ин анъанаро пос дорем ва онро ҳамчун як арзиши миллӣ ба наслҳои оянда интиқол диҳем.

Наҷмидинов Хуршедҷон – докторант PhD - и кафедраи урология