Яке аз самтҳои асосии рушди чамъиятию сиёсии инсоният дар замони муосир васеъ намудани доираи маълумоти мавҷуда дар мавриди таърихи хеш ҳамбастагӣ бо фарҳанги ҷаҳонӣ мебошад. Дар яке аз бандҳои Паёми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои аъзоёни Ҳукумати ҶТ, Маҷлиси Миллӣ, вакилони Маҷлиси Намояндагон, роҳбарони сохторҳои давлатию қудратӣ омадааст: «Таърихи тӯлонӣ ва пуршебу фарози башар собит месозад, ки маънавиёт ва фарҳангу маърифат сифатҳои фитрии инсон буда, густариш ва таҳкими пайвастаи арзишҳои милливу умумибашарӣ, рушди ҳамвораи илму маориф, технология ва татбиқи бозёфтҳои навтарин дар фаъолияти созандаи инсоният ҷавҳари аслии рушду тараққии ҷомеаи ҷаҳонӣ ба ҳисоб меравад.»  

Роҳи тиҷоратии корвонгузаре, ки пайвандкунандаи Шарқу Ғарб ба ҳисоб мерафт ва дар як фосилаи вақт дар тамоми масоҳати Аврупову Осиё мавҷуд буд, дар таърих бо номи   Роҳи бузурги Абрешим маълуму машҳур аст. Бо ин Роҳи бузург бисёр корвонҳои тиҷоратӣ сафар мекарданд.   Кишварҳо ва давлатҳои Осиёи Марказӣ ҳанӯз замони қадим бо Чин робитаи қавии тиҷоратӣ доштанд ва маҳз Роҳи абрешим ин муносибатҳоро боз ҳам бештар таҳким мебахшид. Аз ин лиҳоз, ба Роҳи абрешим ва ташаббусу ташаккули он ҳамчун густаришдиҳандаи иртиботи халқиятҳо аҳамияти хос дода мешавад. Имрӯзҳо бисёр кишварҳо талош мекунанд, то таърихи сарзамини худро бидонанд. Хусусан, солҳои охир омӯзиши таърихи Роҳи бузурги абрешим ва афкори ташаккули он, ҳамчун иртиботи мутақобилаи фарҳангӣ, иқтисодиву сайёҳии халқиятҳои гуногун диққати олимонро ба худ ҷалб менамояд. Дар ҳақиқат, Роҳи абрешим - яке аз омилҳои муттаҳидсозандаи шаҳрҳо, давлатҳо, фарҳангҳо ва ниҳоят тамаддунҳо мебошад. Маҳз бо шарофати Роҳи абрешим дар тӯли таърихи садсолаҳо тамаддуни бузурги ҷаҳонии Шарқу Ғарб бо ҳам густариш ёфтанд. Имрӯз дар асоси омӯзиши таърихи инсоният мардумони қорра(қитъа)ҳои гуногун кӯшиш мекунанд, ки фарҳангҳои мухталифи худро омезиш диҳанд. Роҳи абрешим дар самти ташаккули сохтори сиёсӣ, иқтисодӣ, фарҳангии кишварҳо таъсири худро гузошт. Бад ин васила, дар шаҳру кишварҳои гуногун марказҳои тиҷоратӣ бунёд гардиданд. Хусусан дар роҳи корвонгузари Осиёи Миёна дар шаҳрҳои Марв, Самарқанд, Тирмиз, Хева, Утрор, Туркистон, Тироз, Испиҷоб, Суёб, Ош, Узген ва ғайраҳо на танҳо марказҳои тиҷоратӣ, инчунин марказҳои илмиву фарҳангӣ ривоҷ ёфта буданд. Ҳаминро қайд бояд кард, ки Роҳи абрешим ин оғози афкори бузурги тавлиди дӯстиву ҳамкории байни кишварҳост.

    Таваҷҷӯҳ ба омӯзиши таърихи Роҳи бузурги абрешим маҳз аз даҳсолаҳои охири асри бист шуруъ шуд. Соли 1998 ЮНЕСКО дар бораи оғози лоиҳаи даҳсолаи «Роҳи Абрешим – Роҳи гуфтугӯи тамаддунҳо» хабар дод. Он васеъ ва харчониба омӯхтани таърихи тамаддунхо, барқарор намудани алокахои зичи мадании байни Шарк ва Ғарб, бехтар намудани муносибатҳои байни халқҳои сершумори сокини китъаи Евразияро пешбинӣ мекунад. Эҳёи Роҳи бузурги абрешим эҳёи муколамаи ҳазорсолаи тамаддунҳост. Лоиҳаи нодире, ки бахше аз Даҳсолаи рушди фарҳанги ҷаҳонии ЮНЕСКО мебошад, таваҷҷӯҳро ба Роҳи Абрешим дар саросари ҷаҳон афзоиш додааст. Он барои якчанд сол тарҳрезӣ шуда буд ва намудҳои гуногуни фаъолиятро дар бар мегирад.   Дар маросими муаррифии яке аз экспедитсияҳои лоиҳа таъкид шуд, ки ҳарчанд бостоншиносон, муаррихону ҷуғрофиёву этнологҳо, ҷомеашиносон ва забоншиносон Роҳи Абрешимро солҳои тӯлонӣ мавриди омӯзиш қарор дода бошанд ҳам, вале то ин замон таҳқиқи хаматарафа, муназзам ва байнисохавии ин ганчинаи бузурги таърихи инсоният амалӣ нашудааст.

Эҳёи Роҳи абрешим, ки аз қарни II-и пеш аз милод арзи ҳастӣ менамояд, як падидаи нодири таърихи ниёгон ба ҳисоб меравад. Ҷамъомадҳои илмие, ки дар ташкилоти бонуфузи ЮНЕСКО баргузор гардидаанд, бори дигар шаҳодат аз он медиҳанд, ки ҷараёни омӯзиши масъалаҳои муҳимми Роҳи бузурги абрешим дониши моро такмил медиҳад ва дар роҳи тадқиқу таҳқиқи масъалаҳои ҳалталаби он аҳамияти калони илмию амалӣ дорад. Воқеан, Роҳи бузурги абрешим беҳтарин ва нодиртарин воситаи ваҳдати руҳиву маънавии одамони гуногунмиллату гуногунэътиқод буда, дар пойдор гардидани сулху осоиш дар рӯи Замин роли муҳим мебозад.

Таибов С.А.- сардори шуъбаи иттилоот ва робита бо ҷомеа

Муҳидинова М.- шуъбаи иттилоот ва робита бо ҷомеа