Ҳангоме ки фарзандатон вақти худро дар компютер мегузаронад, шумо медонед, ки ӯ чӣ кор мекунад ё бо касе гап мезанад? Тадқиқоти Маркази миллии кӯдакони гумшуда ва истифодашуда дар Амрико муайян кард, ки гарчанде аксари волидон гузориш доданд, ки онҳо бо фарзандони худ дар бораи истифодаи бехатарии Интернет ва қоидаҳои истифодаи компютер сӯҳбат кардаанд, камтар аз нисфи онҳо мунтазам фаъолияти фарзандони худро дар Интернет тафтиш мекунанд. Илова бар ин, аз нисф зиёди кӯдакони пурсидашуда гуфтанд, ки барои истифодаи Интернет ба иҷозати волидайн ниёз надоранд ва дар соатҳои сарфшуда дар Интернет ҳеҷ гуна маҳдудияте надоранд.

Бисёре аз волидон хато мекунанд, ки фарзанди ӯ ҳангоми истифодаи Интернет бехатар аст, зеро онҳо компютерро ҳамчун воситаи таълимӣ, бехатар меҳисобанд. Онҳо фикр мекунанд, ки азбаски фарзандонашон дар хонаҳояшон ҳастанд, онҳо муҳофизат карда мешаванд. Аммо ин на ҳамеша дуруст аст. Зеро дар ҳама соҳаҳои ҳаёти фарзанди шумо, шумо бояд ширкат варзед ва фаъолияти интернетии онҳоро зери назорат гиред (ба таври интихоб, шумо метавонед насб кардани нармафзори амнияти интернетиро бо истифодаи назорати волидайн аз ҷониби ширкатҳо интихоб кунед) ва низоми амниятии фарзандатонро пурзур кунед. Наврасон бояд:

1. Ҳеҷ гоҳ дар Интернет маълумоти шахсиро нишон надиҳанд, масалан: суроға, рақами телефон, ном, макони ҷойгиршавӣ, номи падару модар. Вебсайтҳо ва дигар хидматҳои онлайн метавонанд аз наврасон дархост кунанд, то онҳо дар озмунҳо иштирок кунанд, ё тӯҳфаҳои ройгон гиранд. Баъзе вебсайтҳо дар ҳолате иҷозати дастрас шуданро медиҳанд, ки агар корбар маълумоти шахсиро ба онҳо диҳад. Аммо вақте ки иттилооти шахсӣ дода мешавад, муҳим аст, ки фарзандони шумо бифаҳманд, ки махфияти онҳо метавонад осеб бинанд. Номҳои онҳоро метавонанд аз пойгоҳҳо фурӯшанд ва ё метавонад барои зарар расонидани онҳо истифода шаванд.

2. Ҳангоми таҳияи вебсайт эҳтиёт шаванд. Ҳоло бисёре аз наврасон вебсайтҳои шахсии худро доранд. Наврасон бояд донанд, ки онҳо ҳеҷ гоҳ суроғаи хона, рақами телефон ё аксҳои шахсии худро дар сайт тарк намекунанд. Агар наврасон мехоҳанд аз меҳмонони сайти онҳо, ки бо онҳо тамос гирифтан мехоҳанд, маълумот гиранд, онҳо метавонанд суроғаҳои почтаи электронӣ фиристанд. Бо вуҷуди ин, наврасон бояд донанд, ки онҳо метавонанд ба суроғаи почтаи электронии худ мактубҳои дархостнашударо гиранд. Ҳангоми кушодани ҳама гуна почтаи электронӣ аз суроғаҳои номаълум онҳо бояд хеле бодиққат бошанд.

Агар наврасон паёмҳои таҳдидомез ё шаҳвонӣ гиранд, онҳо бояд фавран ба волидони худ хабар диҳанд.

3. Ҳангоми дучор шудан бо чизе дар Интернет, онҳо падару модарони худро ҳатман хабардор кунанд.

4. Ҳеҷ гоҳ, дар ҳеҷ сурат, розӣ нашаванд, ки рӯ ба рӯ бо шиносоии виртуалӣ, ки бидуни иҷозати волидайн бо касе дар Интернет мукотиба мекунанд, мулоқот кунанд. Агар ин мулоқот баргузор шавад, он бояд дар ҷои ҷамъиятӣ бошад ва волидон бояд ҳамеша наврасонро ҳамроҳӣ кунанд.

5. Аз утоқҳои сӯҳбате, ки ибодати ҷинсӣ ва мазҳабиро баррасӣ мекунанд, дурӣ ҷӯянд. Гарчанде ки ин саволҳо дар аввал ҷолиб ба назар мерасанд, аммо онҳо ба наврасон хатарҳоро ба бор меоваранд. Ба ягон нафаре, ки дар сӯҳбат бо онҳо вомехӯранд ва ба муқобили оилаашон, дӯстон, муаллимон ва динашон саъй мекунанд, эътимод накунанд.

6. Барои пешгирӣ кардани таҳқир номи чатро онлайн (вобаста ба ҷинсият) интихоб кунанд.

7. Ҳеҷ гоҳ ба паёмҳо ё эълонҳое, ки аз ҷиҳати шаҳватпарастона таҳдид мекунанд, посух надиҳанд ва ё дар ҳама ҳолат худро нороҳат ҳис накунанд.

8. Ҳеҷ гоҳ маводи шахсиро ба дӯстони онлайн, ба монанди суроға, рақами телефон ё аксҳо бидуни огаҳонии аввалаи волидайн нафиристанд.

9. Ҳамеша ба наврасон хотиррасон кунед, ки бо одамоне, ки онҳо дар Интернет иртибот доранд, шояд касоне набошанд, ки ба назар мерасанд.

Д.Қ.Саторов, С.С.Ибронов, устодони кафедраи физики тиббӣ ва биологӣ бо асосҳои технологияи иттилоотӣ